Serwatka jest prawie klarowną cieczą, pozostałością po procesie całkowitego ścięcia mleka krowiego. Powstaje jako produkt uboczny przy produkcji serów, twarogów i innych produktów mleczarskich, i z reguły wykorzystywana jest jako pasza lub do produkcji odżywek białkowych i laktozy. Wyróżnia się dwa typy serwatek – podpuszczkową (słodką), uzyskiwaną przy produkcji serów dojrzewających, oraz kwasową, uzyskiwaną podczas produkcji twarogów. Ponieważ serwatka w swojej pierwotnej formie cechuje się dużą zawartością wody o niskiej koncentracji składników odżywczych, przed podaniem jej zwierzętom jako element ich pożywienia poddaje się ją przetworzeniu do formy bardziej zagęszczonej lub też do formy zupełnie suchej.
Właściwości serwatki paszowej
Suszona serwatka jest paszą o charakterze węglowodanowym (700 gramów węglowodanów na kilogram serwatki). Białko serwatki jest bogate w lizynę i inne aminokwasy egzogenne, co czyni je białkiem lepszej jakości niż kazeina. Serwatka paszowa charakteryzuje się także zawartością wielu składników biologicznie czynnych, potencjalnie cennych w kwestii żywienia prosiąt. Szczególnie dużą uwagę zwraca się obecnie na tzw. funkcjonalne białka mleka, między innymi na laktoferynę. Przejawia ona działanie antybakteryjne przez immunomodulację, działa korzystnie na wchłanialnosić żelaza, a także stymuluje rozwój bakterii Lactobacillus. Mówi się także o jej pozytywnym wpływie na tempo regeneracji nabłonka jelitowego prosiąt. Naukowcy z Uniwersytetu Zhejiang w 2008 roku dowiedli, że czysta laktoferyna dodawana do paszy znacząco zmniejsza problem biegunek wśród prosiąt, co w konsekwencji przyspiesza ich wzrost. Inne dobroczynne substancje zawarte w serwatce to m.in. ryboflawina, witamina B12 i kwas pantotenowy. Serwatka paszowa to także bogactwo wielu innych składników mineralnych.
Zastosowanie serwatki paszowej
Ze względu na właściwości, jakimi charakteryzuje się serwatka paszowa, stosuje się ją z sukcesami jako element żywienia trzody chlewnej, w szczególności prosiąt dopiero co oddzielonych od matki. Organizm nowo narodzonego prosięcia jest przystosowany do trawienia pokarmu, jaki dostaje od lochy – mleka bogatego w tłuszcze i laktozę. W momencie gdy prosię jest odstawiane od płynnego pokarmu matki i przechodzi na żywienie pokarmem stałym, istotne jest podawanie mu paszy z zawartością składników odżywczych znanych i dobrze trawionych przez młody układ pokarmowy. Obecność serwatki w paszy zapewni prosięciu znaną mu z mleka matki laktozę i korzystniej wpłynie na rozwój niż pasza skrobiowa, która nie jest wykorzystywana tak efektywnie jak właśnie laktoza. Warto zauważyć, że laktoza jest nie tylko źródłem energii, ale także dba o prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. W żołądku laktoza fermentuje do postaci kwasu mlekowego, co wpływa na obniżenie pH zawartości żołądka i w konsekwencji oddziałuje na perystaltykę jelit i obecność bakterii patogennych. Duża zawartość serwatki paszowej jest znaczącym czynnikiem w żywieniu prosiąt ssących i prosiąt tuż po odsadzeniu. W ich żywieniu suchą serwatkę można używać w ilości od 10 do 30%. Kiedy masa ciała prosięcia wzrasta powyżej granicy 10-12 kg, efektywność podawania laktozy zaczyna maleć, i można rozpocząć zmniejszanie jej dawki.
Ze względu na to, że serwatka paszowa jest pochodną mleka, posiada ona unikalne właściwości, pożądane w przypadku hodowli młodych prosiąt. Jest doskonałym źródłem laktozy, białka i wielu innych składników odżywczych, które wspierają prawidłowy i efektywny wzrost prosiąt. Z tego powodu serwatka paszowa jest szeroko wykorzystywana w żywieniu zwierząt.